In 1943 was dit één van de meest opmerkelijke operaties van het Onafhankelijkheidsfront. De verzetsorganisatie slaagde erin om tienduizenden exemplaren van een ‘valse’ Le Soir, eigenlijk gewoon een bevrijde versie ervan, verspreid te krijgen. In die editie werd de draak gestoken met de nazi’s, de collaborateurs en ook de collaborerende redactie die bij dagblad Le Soir was geïnstalleerd na de Duitse invasie. De typisch Brusselse zwans werd afgewisseld met een oproep om het verzet te steunen.

De Franse uitgeverij Futuropolis bracht een graphic novel uit waarin het verhaal van deze verzetsdaad uit de doeken wordt gedaan. Dat gebeurt via een ontdekkingstocht door huidige redacteurs van Le Soir die stap per stap ontdekken hoe de operatie ‘valse Le Soir’ tot stand kwam en uiteindelijk gerealiseerd. Evident was dat niet: een krant drukken op 50.000 exemplaren terwijl papier niet gemakkelijk te verkrijgen was en er controle was op drukkerijen. En dan moest die editie nog eens in het distributiekanaal van de krant geraken.

Militanten van het Onafhankelijkheidsfront vonden bereidwillige medewerkers om deze gedurfde operatie uit te voeren. Bijna onder de ogen van de nazi’s werd er gedrukt. Tal van schrijvers werkten mee aan de teksten, die een combinatie vormden van bijtende satire en politieke propaganda. De krant, één groot blad recto verso, bevatte alle normale rubrieken, hoofding en opmaak van een reguliere editie van Le Soir. De inhoud daarentegen was natuurlijk aangepast.

Zo vind je tussen de contactadvertenties een oproep in naam van Hendrik De Man die, “eenzaam en vergeten”, iemand zoekt “om plannen te maken.” Of nog van Leon Degrelle, elders omschreven als “Obersturmbahngefreitersonderhauptmannführer” onderscheiden met het kruis van “Stoeffer eerste klas”. Het overzicht van verzonnen filmtitels voor die dag is eveneens hilarisch: “Adolf in de loopgraven”, een “gedurfde achterhoedefilm waarin de vedette niet voorkomt.”

De krant werd verdeeld op 9 november 1943 met een oproep om van 11 november, de dag van de Wapenstilstand en ondanks de Duitse bezetting nog steeds een feestdag in ons land, zoveel mogelijk verzetsdaden te plegen. Het nieuws van de krant ging natuurlijk snel rond, waardoor het Onafhankelijkheidsfront tienduizenden exemplaren aan steunprijs kon verkopen. De nazi’s daarentegen konden niet lachen met deze operatie. Het nieuws ging tot de hoogste nazileiders, inclusief Hitler zelf. De Gestapo voerde een grondig onderzoek en kon, door een fout bij het drukken van enkele exemplaren, uiteindelijk achterhalen waar de krant werd gemaakt. Heel wat medewerkers werden opgepakt en overleefden de kampen niet.

Uiteraard was het niet mogelijk om de fascistische dictatuur te breken met een propagandastunt als deze. Anderzijds toonde de stunt de kracht van het georganiseerde verzet. Niet alleen waren er tientallen verzetskranten en waren er meermaals stakingen en andere georganiseerde protesten door de werkende klasse, het verzet was zelfs in staat om bijna onder de neus van de nazi’s 50.000 exemplaren van een verzetskrant verspreid te krijgen.

Na de oorlog werden bijkomende exemplaren van de ‘valse Le Soir’ verkocht voor het sociaal fonds van het Onafhankelijkheidsfront, waarmee slachtoffers van de naziterreur en hun familieleden ondersteund werden. Het Onafhankelijkheidsfront zette een ‘Museum van de weerstand’ op in Anderlecht, op de plaats waar de druk van de valse Le Soir werd voorbereid. Het museum, waar er enkele originele edities tentoongesteld werden, is al enige tijd dicht voor renovatie. Hopelijk komt daar snel verandering in en blijft het militante karakter van het museum overeind.

Zelf leerde ik het verhaal van de ‘valse Le Soir’ kennen toen ik enkele jaren geleden op een rommelmarkt in het Antwerpse samen met enkele boeken een exemplaar van de na de oorlog geproduceerde editie op de kop kon tikken. Wellicht de kinderen of kleinkinderen van een oude KP’er die opgeruimd hadden. Het exemplaar hangt in een kader in de living als eerbetoon.

Deze nieuwe uitgave door Futuropolis zorgt ervoor dat de verzetsoperatie een ruimer publiek kan bereiken. Mooi aan deze uitgave is dat er een reproductie van de ‘valse Le Soir’ is bijgevoegd. Nu nog wachten op een Nederlandse vertaling zodat dit toch wel fantastische verhaal ook hier breder verspreid geraakt.